Dit Nationaal hervormingsprogramma (NHP) is het resultaat van coördinatiewerk dat werd opgestart meerdere maanden voordat de regeringen zich genoodzaakt zagen draconische maatregelen tegen de verspreiding en de socio-economische gevolgen van Covid-19 te nemen. Aangezien de werken eind maart 2020 al ver gevorderd waren, is beslist om de oorspronkelijke versie van het NHP te behouden en er een bijlage aan toe te voegen met de maatregelen die op de afsluitingsdatum van het document (21 april 2020) zijn genomen of gepland in het kader van de Covid-19-pandemie. Bijgevolg brengen de verschillende regeringen in de hoofdtekst van het NHP en in de hervormingsprogramma’s van de deelgebieden (bijlagen 1 tot 5) verslag uit van de structurele hervormingen sinds de landspecifieke aanbevelingen van 2019, en geven ze aan welke maatregelen al genomen zijn en in de nabije toekomst verwacht mogen worden, onafhankelijk van de context van de pandemie (tenzij anders vermeld); deze maatregelen kunnen evenwel worden herzien rekening houdend met de evoluerende context.
De maatregelen die in de hoofdtekst en in bijlagen 1 tot 5 worden uiteengezet, komen volgens de regeringen tegemoet aan de vaststellingen in het Landverslag van 2020, de vier landspecifieke aanbevelingen van 2019, de prioriteiten van de Jaarlijkse strategie voor duurzame groei, het traject naar het bereiken van de Europa 2020-doelstellingen, en ze dragen eveneens bij tot de uitvoering van de Europese pijler voor de sociale rechten. Nieuw in dit NHP is de expliciete aandacht voor de programma’s die ontwikkeld zijn in het kader van de Agenda 2030 en de bijhorende duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s). Ook nieuw is dat de bespreking van elke aanbeveling voorafgegaan wordt door een politieke boodschap, waarin de kernpunten van de beantwoording samengevat zijn.
Op 26 mei 2019 zijn in België federale en regionale parlementsverkiezingen gehouden. In de gemeenschappen en gewesten zijn in de loop van het jaar nieuwe regeringen aangetreden, die elk hun programma en speerpunten voor de periode 2019-2024 uitgewerkt hebben. Op meerdere plaatsen in dit NHP wordt hiernaar verwezen. Op het federaal niveau is in maart 2020 een minderheidsregering met gedoogsteun gevormd, met bijzondere volmachten om de gevolgen van de verspreiding van Covid-19 adequaat het hoofd te kunnen bieden. Daaronder valt ook de mogelijkheid tot het nemen van maatregelen om de economische schade van de pandemie te beperken. Ook de regeringen van de gemeenschappen en gewesten, waarvan het Waalse Gewest, het Brussel Hoofdstelijk Gewest en de Franse Gemeenschap die eveneens bijzondere machten hebben gekregen van hun respectieve parlementen, nemen maatregelen om het coronavirus en de socio-economische gevolgen ervan te bestrijden. De vlaamse regering werkt zonder volmachten met uitzondering van het nooddecreet dat op 18 maart werd gestemd en dat op 20 maart in werking is getreden (zie ook bijlage 2). De regering van de Duitstalige Gemeenschap werkt zonder bijzondere volmachten, met uitzondering van de Corona-crisisdecreten van 6 april en 27 april 2020. De maatregelen die ingevolge de Covid-19-pandemie zijn genomen, komen aan bod in bijlage 13.
De afwezigheid van een volwaardige federale regering belet niet dat er in België geen structurele hervormingsmaatregelen zijn genomen. Zoals gemeld zijn er in de gemeenschappen en gewesten wel regeringen die met volle bevoegdheden de uitdagingen van de komende jaren aan gaan. Op federaal niveau loopt een aantal belangrijke beleids- en actieplannen van de afgelopen jaren nog door. Zo wordt de derde fase van de fiscale verschuiving geïmplementeerd en de belasting voor bedrijven verder verlaagd. Verder is een aantal maatregelen van de Jobsdeal van 2019 in uitvoering, die sociale en fiscale maatregelen bevat die de werkgelegenheid stimuleren. Ook op het regionaal niveau worden programma’s uit de vorige legislatuur voortgezet en geëvalueerd, en nieuwe structurele maatregelen genomen.
Op alle niveaus wordt gewerkt aan een verhoging van de efficiëntie en effectiviteit van de publieke bestedingen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van zgn. uitgaventoetsingen (spending reviews). Speerpunten voor de besteding van de middelen die op die manier vrijgemaakt worden zijn strategische investeringen en de langetermijnzorg. Wat de investeringen betreft is op interfederaal niveau het Nationaal pact voor strategische investeringen (NPSI) in uitvoering. In dat plan wordt in het bijzonder ingezet op mobiliteit, energie, innovatie en digitalisering. Daarnaast hebben alle Belgische entiteiten grote investeringsprogramma’s ontwikkeld, die een antwoord bieden op de grote investeringsuitdagingen. Tevens wordt op alle niveaus gewerkt aan de verhoging van de werkzaamheidsgraad, in het bijzonder voor personen die minder kansen op de arbeidsmarkt hebben, en door de onderwijs- en opleidingssystemen inclusiever te maken en beter op de arbeidsmarkt te laten aansluiten.
Dat laatste lijkt vruchten af te werpen daar in 2018 beide Europa 2020-doelstellingen voor het onderwijs bereikt zijn. Van de andere doelstellingen ligt die van onderzoek & ontwikkeling goed op het spoor om tijdig bereikt te worden. Ook voor de doelstellingen inzake de werkzaamheidsgraad en de energie-efficiëntie wordt goede vooruitgang geboekt.
In het proces van structurele hervormingen is er dus nauwe betrokkenheid van de gemeenschappen en gewesten, maar ook van belanghebbenden uit het maatschappelijk middenveld. De hervormingsplannen van de gemeenschappen en gewesten, die integraal in dit verslag opgenomen als bijlagen 1 t/m 5 zijn, geven een uitvoerige toelichting bij hun maatregelen ter uitvoering van de landspecifieke aanbevelingen, de investeringsuitdagingen, de Europa 2020-doelstellingen en de vooruitgang inzake de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen. De belangrijkste maatregelen van de gemeenschappen en gewesten worden opgenomen in de basishoofdstukken van het NHP.
Het NHP wordt goedgekeurd door de federale regering in de Ministerraad. Alle regeringen van het land nemen akte van het NHP in het Overlegcomité. De adviezen van de sociale partners, de Nationale Hoge Raad voor de Personen met een Handicap, de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling en het Belgisch Platform tegen Armoede en Sociale Uitsluiting zijn ook in bijlage opgenomen. Wat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest betreft, werd het ontwerp van de Brusselse bijdrage aan het NHP voorgelegd aan de Economische en Sociale Raad van het Gewest, die op 19 maart 2020 advies heeft uitgebracht. Het ontwerp werd goedgekeurd door de Brusselse regering op 23 april 2020. De voorstelling van deze bijdrage in het Brussels Parlement kan evenwel niet doorgaan gezien de omstandigheden. Bijgevolg zal de bijdrage worden overgemaakt aan het Parlement. De leden zullen kunnen reageren via schriftelijke vragen. Het Waalse Hervormingsprogramma werd goedgekeurd door de Waalse regering op 2 april. De sociale partners worden geraadpleegd voor de verschillende hervormingswerven. Het Waals Parlement zal ook debatteren over de uitdagingen van het Europees Semester. In Vlaanderen wordt het ontwerp VHP bezorgd aan het Vlaams Parlement en aan de sociale partners. Dit jaar kon er geen parlementaire bespreking plaatsvinden maar werden wel verschillende schriftelijke opmerkingen van de sociale partners meegenomen in het definitief VHP 2020 dat door de Vlaamse regering op 3 april 2020 werd goedgekeurd.
In het kader van het Europees semester vindt er – zowel tijdens de fact-finding mission als tijdens bilaterale ontmoetingen - een intensieve dialoog plaats tussen de diensten van de Europese Commissie en de respectieve bestuursniveaus van België. Elk van deze niveaus (federaal, gemeenschappen, gewesten) brengt haar maatregelen in het kader van het Europees semester ter sprake. Alle overheidsniveaus maken ook goed gebruik van de mogelijkheden die het steunprogramma voor structurele hervormingen (SRSP) van DG Reform bieden.
